نام کتاب: تاملی در ترجمه‎ی متن‎های اندیشه‎ی سیاسی جدید مورد شهریار ماکیاوللی

نویسنده: سیدجواد طباطبایی

ناشر: مینوی خرد

چاپ: اول ۹۲

تعداد صفحات: ۲۴۵

قیمت: ۱۶۵۰۰۰ ریال

لغت‌بازی، در قلمرو اندیشه، چیزی از سنخ بازی‎ها و متعلقات آن است، یعنی مندرج در تحت تفنن است. تاریخ اندیشه ناحیه‎ای مهم در فرهنگ بشری است و نمی‎توان در آن از سر بازیچه وارد شد. آن‎چه در قلمرو تاریخ اندیشه لغت‎بازی خوانده می‎شود، ربطی به دیگر شاخه‎هایی از فرهنگ، که به طور عمده با زبان سر-و-کار دارند، مانند ادبیات، ندارد و بدیهی است که نباید این را از آن قیاس گرفت. بخشی از ادبیات، دست‎کم تتبعات ادبی در ایران، به همین لغت‎بازی‎ها محدود می‎شود، اما موشکافی در نسخه بدل‎ها ضرر چندانی نیز به متن‎های ادبی وارد نمی‎کند. عامه‎ی مردم این متن‎ها را می‎خوانند و لذت می‎برند، و کاری ندارند که آیا در متن اصح و اقدم «کشتی شکستگان» آمده یا «کشتی نشستگان». لغت‌بازی، به عنوان کوششی برای جانشین کردن تخصص با تفنن، در قلمرو اندیشه، که به خلاف ادبیاتدنه با حس که با تعقل سر-و-کار دارد، عِرض خود بردن و زحمت دیگران داشتن است. مهم‎ترین نتیجه‎ی جانشین کردن تخصص با تفنن بی‎اعتنایی به جوهر اندیشه و ایجاد توهم دانستن و فهمیدن است.

سیدجواد طباطبایی در بخشی دیگر از درآمد این کتاب عنوان می‎کند؛ تاکید بر سره بودن زبان فارسی کنونی از این حیث مهم است که لغت‎سازی بی‎رویه، که می‎تواند با میلی که ایرانی، به‎ویژه اگر اهل تتبعات ادبی باشد، به واژه‌ها و بازی با آن دارد، به آسانی، به لغت‎بازی تبدیل شود و توهم دانشی دروغین ایجاد کند.

وی آورده است؛ اصل در انتقال اندیشه، فهم اندیشه برای بیان دقیق آن در زبان دیگری است، نه پرداختن به واژه‎ها، و این ممکن نیست مگر با آشنایی دقیق با مبانی فکر.

کتاب حاضر که با عنوان «تاملی در ترجمه‎ی متن‎های اندیشه‎ی سیاسی جدید مورد شهریار ماکیاوللی» است در مورد ترجمه‎ی «رساله‎ی شهریار ماکیاوللی» است که از نخستین متن‎های اساسی اندیشه‎ی سیاسی جدید در دوره‎ی مترجمش بود که به فارسی ترجمه شد.

در کتاب طباطبایی درباره‎ی ترجمه‎ی محمود محمود می‎خوانیم؛ مترجم آن که اهل اندیشه‎ی سیاسی نبود، به ملاحظاتی سیاسی آن را به فارسی برگردانده بود. محمود محمود توضیح نداده است که کدام ترجمه‏ی انگلیسی اساس کار او بوده، اما با توجه به وضع پژوهش‎های سال‎های بیست و سی سده‎ی بیستم در انگلستان می‎تواند حدس زد که آن ترجمه‎ی انگلیسی چندان معتبر نبوده و مترجم نیز آشنایی چندانی با اندیشه‎ی سیاسی مکیاوللی نداشته است. بدیهی است که آن ترجمه گام نخست آشنایی با اندیشه‎ی سیاسی جدید بود و پیش از آن نیز رساله‎ای به اهمیت شهریار در تاریخ اندیشه‎ی سیاسی به زبان فارسی برگردانده نشده بود. زبان فارسی زمان ترجمه، نیز هنوز از بسیاری جهات، در بهترین حالت، زبان سیاست‎نامه‎ها و اندرزنامه‎ها بود و با زبان رساله‎ای مانند شهریار، که به‎رغم ظاهر ساده‎ی آن ظرافت‎ها و پیچیدگی‎های بسیار دارد، سازگار نبود، اما آن ترجمه به نوبه‎ی خود کاری مهم به شمار می‎آمد. ترجمه‏ی متن‎های مهم اندیشه‎ی سیاسی می‎بایست روزی آغاز می‎شد، اما شگفت این‎که نهادی که می‎بایست به چنین مهمی بپردازد، یا دست‎کم نظارتی بر انجام آن داشته باشد، کمابیش وجود نداشت.